برنامه‌ریزی راهبردی توسعه حفاظت محیط‌زیست در اکوسیستم های تالابی (مطالعه موردی حوضه آبخیز تالاب قره قشلاق)

تالاب­ها یکی از با اهمیت­ترین اکوسیستم­های طبیعی کره زمین هستند. منطقه شکار ممنوع و تالاب قره­قشلاق از مهم­ترین و بزرگ­ترین تالاب­های اقماری دریاچه ارومیه و یکی از مناطق مهم پرندگان IBA در دنیا می­باشد. اما متأسفانه در سال­های اخیر با توجه به فعالیت­های مخرب انسانی با مخاطرات فراوانی مواجه شده­ است. این پژوهش علمی- کاربردی با هدف ارائه برنامه راهبردی توسعه حفاظت محیط‌زیست تالاب قره­قشلاق با درنظر گرفتن شرایط و عوامل داخلی و خارجی حاکم بر منطقه و با استفاده از مدل تحلیلی SWOT به انجام رسید. بدین‌منظور ابتدا عوامل داخلی (نقاط ضعف و قوت) و عوامل خارجی (فرصت‌ها و تهدیدات) محیط تحت بررسی، پس از بازدید میدانی و تکمیل پرسش­نامه توسط جامعه آماری و همچنین خبرگان منطقه شناسایی شدند و سپس در قالب جدول­های ارزشیابی عوامل داخلی (IFE) و ارزشیابی عوامل خارجی (EFE) نمره‌دهی و وزن‌دهی گردید. به‌منظور وزن‌دهی عوامل داخلی و خارجی از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرم‌افزار EXPERT CHOICE11 بهره‌گیری شد که ضریب ناسازگاری در تمام مراحل وزن­دهی کمتر از 1/0 می­باشد. همچنین بر اساس نتایج ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی راهبردهای مناسب تدوین و در نهایت با استفاده از ماتریس (QSPM) راهبردها نمره­دهی و ارجحیت آن­ها تعیین گردید. طبق نتایج به­دست آمده 9 عامل قوت و 12 عامل ضعف به­عنوان عوامل داخلی و 6 عامل فرصت و 11 عامل تهدید به عنوان عوامل خارجی شناسایی شدند. بر اساس نتیجه ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی موقعیت راهبرد تدافعی پیشنهاد شد. از بین 9 راهبرد تدافعی پیشنهادی راهبرد دوم (WT2)، یعنی «راهبرد تدوین برنامه راهبردی زیست­محیطی به­منظور  پایش کیفیت و کمیت آب تالاب و کنترل انواع آلودگی­ها و  تغییرات کاربری اراضی» با کسب بالاترین امتیاز 764/2 به‌عنوان اولین اولویت برنامه‌ریزی راهبردی مهم برای حفاظت این منطقه حاصل شد. بنابراین مدیریت منطقه پیش از هر اقدامی می‌باید نسبت به ایجاد زمینه‌های توسعه رویکرد حفاظت در منطقه بر­اساس تدوین برنامه راهبردی زیست محیطی، برنامه‌ریزی اساسی نماید.